АНДЕША. Коррупсия (фасод) ба мисли таърих хело қадима буда, дар ҳар давру замон садди роҳи инкишофи иқтисодиёт ва ҷомеа гашта, оромиву суботро халалдор сохта, боварии мардумро ба мақомотҳои давлатӣ коста мегардонад. Тибқи сарчашмаи луғавӣ истилоҳи «коррупсия» («corruptio») дар тарҷума аз забони лотинӣ «вайронкунӣ, паст рафтан, моилшавӣ ба ришва» фаҳмида мешавад.
Аз таърих дида мешавад, ки коррупсия дар давраи аввали солшумории мелодӣ ва пеш аз он ҳам вуҷуд доштааст. Пеш аз ҳама бояд қайд намуд, ки ин масъала дар китоби муқаддаси мо мусулмонон «Қуръони Карим» ва баъдан аз қонунҳои Хамураппӣ, 12 ҷадвал низ дида мешавад, ки гирифтани пора ришва ҳаром шуморида шуда ҳамчун ҷиноят ва гуноҳи бузург дониста шудааст.
Дар маҷмӯъ коррупсия зуҳуроти номатлуби ҷамъиятӣ аст, ки баҳри мубориза бо он дар ҳар як давлат чораҳо андешида мешаванд, аз ҷумла дар Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳануз аз рӯзҳои аввали ноил гардидан ба соҳибихтиёрӣ ҳокимияти олии сиёсӣ, дар якҷоягӣ бо ташкилоту идораҳои давлатию ғайриҳукуматӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ таҳти роҳбарӣ ва иштироки бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳои мушаххаси мубориза бар зидди коррупсия ва пешгирикунандаи онро тарҳрезӣ ва амалӣ намуда истодаанд.
Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд намуданд, ки «Чунин як падидаи манфӣ ҳамун коррупсия дар пешрафти ҷомеаи мо яке аз монеаҳои хеле ҷиддӣ ба ҳисоб меравад. Мо бояд тамоми омилҳо ва сабабҳои паҳншавии коррупсияро ҳамаҷониба омӯхта, мавриди таҳлил қарор диҳем ва тамоми қувваҳои солими ҷомеаро барои пешгирӣ ва поён бурдани шиддати он сафарбар намоем».
Бо мақсади ташкили мубориза бар зидди коррупсия ва андешидани чораҳои зарурӣ дар сатҳи миллӣ маҷмӯи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва махсусан Президенти кишвар мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар даврони соҳибистиқлолӣ қабул гардида, ки то инҷониб дар ин самт чораҳои мушаххас андешида шуда истодаанд.
Аз ҷумла, Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 21 июли соли 1999 «Дар бораи тадбирҳои иловагии пурзӯр намудани мубориза бар зидди ҷинояткорӣ дар соҳаи иқтисод ва коррупсия (ришвахӯрӣ)» ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 декабри соли 1999 №11 «Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия» қабул гардида, баъдан 25 июли соли 2005 Қонуни зикргардида бо назардошти ӯҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳрии Тоҷикистон дар таҳрири нав ба тасвиб расид.
Дар ин давра қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи хизмати давлатӣ», «Дар бораи назорати давлатии молиявӣ дар Тоҷикистон», «Дар бораи бонкҳо ва фаъолияти бонкӣ», «Кодекси ахлоқи хизматчии давлатӣ» қабул шуданд, ки заминаи ҳуқуқии мубориза бар зидди коррупсияро гузоштанд.
Дар ҳалли мушкилотҳои ҷойдошта нисбати коррупсия ҳар як давлат ба қонунгузории байналмилалӣ ва ҷории худ низ такя мекунад.
Аз ин хотир, Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид бар зидди коррупсия таҳия шудааст, ки то ба имрӯз зиёда аз 140 давлати дунё онро имзо намудаанд.
Муҳиммияти ин ҳуҷҷати Созмони Миллали Муттаҳидро ба назар гирифта, Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қатори дигар давлатҳо 25 сентябри соли 2006 ба он имзо намуд.
Конвенсияи мазкур 16 апрели соли 2008 аз ҷониби Парламенти Тоҷикистон-Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ ( ратификатсия) карда шудааст ва минбаъд қисми таркибии системаи ҳуқуқии мо ба шумор рафта, ҳамаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо дарназардошти меъёрҳои он таҳия ва қабул шуда истодаанд.
Дар сарсухани ин ҳуҷҷат омадаст, ки «Коррупсия як вабои мудҳиш аст, ки бо роҳҳои гуногун ҷомеаро фалаҷ месозад».
Бо мақсади дар амал ҷорӣ намудани талаботи Конвенсияи СММ зидди коррупсия, тақвияти муқовимат ва муборизаи бевосита бо коррупсия дар мамлакат, муттаҳид намудани саъю кӯшишҳои зидикоррупсионии давлат, ба мубориза ҷалб намудани ҷомеаи шаҳрвандӣ, намояндагони тиҷорат ва ташкилотҳои байналмилалӣ, инчунин бартараф намудани такрори вазифа ва ваколатҳои мақомоти давлатӣ барои муқобилият бо коррупсия, бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 январи соли 2007, №143 Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун мақоми махсусгардонидашуда таъсис дода шуд.
Таъсиси Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ифодаи иродаи олии сиёсии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад, ки бо назардошти муҳиммияти проблемаҳои коррупсия ва муқовимат бар он амалӣ гардонида шудааст. Ин ташаббуси навбатӣ идомаи мантиқии корҳои созандагӣ, бунёдкории сарвари давлат дар роҳи пешрафту инкишофи иҷтимоӣ, иқтисодӣ, таъмини ҳаёти осоиштаи шаҳрвандони Тоҷикистон мебошад.
Баҳри ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти давлатӣ ва иштироки ҷомеаи шаҳрвандӣ дар равнди мубориза бар зидди коррупсия бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 январи соли 2008, №34 «Стратегияи мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2008-2012» тасдиқ гардид, ки дар доираи Стратегияи мазкур масъалаҳои самарабахши мубориза бо коррупсия ва оғози саривақтии парвандаҳо ва гузаронидани таҳқиқу тафтишоти парвандаҳо бо ҷиноятҳои коррупсионӣ, мансубияти ҳуқуқвайронкунҳои маъмурии хусусияти коррупсионидошта, механизми муносиби идоракунӣ ва таъмини шаффофият дар фаъолияти мақоми давлатӣ, баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботдиҳии молиявӣ, ба таври электронӣ ва ба воситаи бонк ҷорӣ намудани пардохти хизматрасониҳои мақомот ва муассисаҳои давлатӣ ва дигар тадбирҳои дар Стратегия пешбинигардидаро дар санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор танзими худро ёфтаанд.
Тибқи «Дастурамали омории ҷиноятҳои характери коррупсионидошта ва феҳрести ин ҷиноятҳо», ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти № 414 аз 7 сентябри соли 2006 тасдиқ карда шуда, ва тағйиру иловаҳо ба он 51 адад ҷиноятҳои дар Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бобҳои 26 (ҷиноятҳо ба муқобили моликият), 27 (ҷиноятҳо дар соҳаи фаъолияти иқтисодӣ), 30 (ҷиноятҳо ба муқобили ҳокимияти давлатӣ ва манфиати хизмати давлатӣ), 32 (ҷиноятҳо ба муқобили адолати судӣ), 33 (ҷиноятҳо ба муқобили хизмати ҳарбӣ) ҷойгирифта ба ҷиноятҳои коррупсионӣ шомиланд.
Инчунин, дар Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон 20 адад ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурӣ ҳамчун ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурии ба коррупсия алоқаманд эътироф шудаанд.
Ба ғайр аз ин, қабули қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 20 марти соли 2008 «Дар бораи Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон», аз 21 июли соли 2010 «Дар бораи идоракунии молиявӣ ва назорати дохилӣ дар бахши давлатӣ», аз 28 декабри соли 2012 «Дар бораи экспертизаи зиддикоррупсионии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ» низ аз талаботҳои Стратегияи мазкур бармеоянд.
Ҳамчунин, бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 7 майи соли 2013, №226 ва мутобиқи банди 48 Нақшаи чорабиниҳо оид ба иҷрои вазифаҳое, ки дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 апрели соли 2013 тасдиқ карда шуда, инчунин бо назардошти ба итмом расидан мӯҳлати татбиқи Стратегияи зикршуда ва зарурати идомаи фаъолият дар ин самт маҷмӯи бар зидди коррупсия Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013-2020 таҳия гардида, ки заминаи васеи ҳуқуқиро фароҳам овард.
Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013-2020 ҳамчун санади бармонавии дурнамои миёнамуҳлати сиёсати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти муқовимат ба коррупсия, барои паст кардани шиддат ва сатҳи коррупсия дар кишвар равона гардида, бо дарназардошти стандартҳои байналмилалӣ дар ҳамкорӣ бо мақомоти давлатӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ таҳия гашта, дар назар аст, ки дар ҳамбастагӣ бо ташкилотҳои бонуфузи ҷаҳонӣ ва минтақавӣ амалӣ карда мешавад.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ ба Маҷлиси Олӣ (соли 2008) чунин иброз доштанд:
«Бо назардошти он, ки коррупсия дар қатори дигар зуҳуроти хавфноки ҷаҳони муосир асосҳои давлатдориро суст карда садди роҳи инкишофи ҷомеа мегардад, мо мубориза бар зидди ин падидаи нангин ва паст кардани сатҳи онро ба самти афзалиятноки сиёсати давлатӣ табдил додаем».
Қобили қайд аст, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз давраи таъсисёбӣ то ба имрӯз ба самти фаъолият, сохтор, ва ҳайати шахсии мақомоти махсусгардонидашудаи муборизабаранда зидди коррупсия дар ҷумҳурӣ диққати махсус медиҳанд.
Чунончӣ, аз соли 2007 то ба имрӯз 6 маротиба ба фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 январи соли 2007 №143 тағйиру иловаҳо ворид карда шуда, аз ин 5 маротиба сохтори Дастгоҳи марказии Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон (Фармонҳои Президенти ҶТ аз 6 апрели соли 2007, аз 29 апрели соли 2008 № 450, 18 сентябри соли 2009 № 708, 18 октябри соли 2011, № 1151 ва аз 17 сентябри соли 2012, № 1351) тағйир дода шудааст.
Дар ин ҷода, яке аз тағйироти бениҳоят муҳим ва саривақтӣ дар низоми Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ин, аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо мақсади пешгирии коррупсия ҳамчун усули самаранок табдил додани раёсати пешгирии коррупсия ба Сарраёсати пешгирии коррупсия бо зиёд намудани воҳиди корӣ мебошад.
Ҳамаи ин ва дигар чорабиниҳое, ки имрӯзҳо амалӣ карда шуда истодаанд идомаи корҳои созандагӣ, ободкорӣ ва буньёдкории Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон буда, баҳри таъмини оромии ҷомеа, ҳаёти осуда ва хуррами ҳар як шаҳрванди кишвар ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд равона гардидаанд ва бевосита барои паст кардани сатҳи коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, мунтазам бартараф намудани монеаҳо, фароҳам овардани шароит барои рушди иқтисодияёт, инкишофи арзишҳои демократӣ, баланд бардоштани некӯаҳволии мардум равона шудаанд.
Акрамзода Ёсуман Абдуҳалим, нозири калони сарраёсати пешгирии коррупсияи Агентии назорати молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон
Бознашр аз маводи Конференсияи ҷумҳуриявии ҲХДТ ва ТҶҶ «Созандагони Ватан» таҳти унвони «Хатарҳои муосири геополитикӣ ба Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон: роҳҳо ва усулҳои пешгирӣ аз онҳо»
