АНДЕША. Тоҷикистони соҳибистиқлоли мо таъриху маданият ва фарҳанги қадимаи бою ғанӣ дорад, ба монанди осорҳои хаттию илмӣ, санъат, меъморӣ, шаҳрсозӣ, анъанаҳои иҷтимоӣ ва ғайраҳо шаҳодати ин гуфтаҳост. Дар тӯли ҳазорсолаҳо аҷдодони бохираду дурандеши мо урфу одати миллии худро нигоҳ дошта, ҳифз намуданд, ки он бо ҳазорон монеаҳо дучор гардида, ҳам дар шакли хаттӣ ва ҳам дар шакли шифоҳӣ ба мо ба мерос мондааст. Ин арзишҳои миллии мо ба шумор мераванд.
Ду даҳсолаи охир зарурате ба миён омадааст, ки Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар доираи арзишҳои суннатӣ таҳия гардад ва чунин ҳам шуд ва боз бо тақозои замон ба он тағйиру иловаҳо ворид гардид, ки ҳамаи ин дар натиҷаи ба назар гиритани фикру мулоҳизаҳо ва пешниҳодҳои худи шаҳрвандони кишвар мебошад.
Қонуни мазкур пеш аз ҳама баҳри рафъи мушкилоти зиндагии мардум таҳия гардида, мақсаду мароми он осон намудани рӯзгор, зиндагӣ, ҳимояи манфиатҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва маънавии мардум равона карда шудааст. Ҳамзамон, ин қонун дар доираи арзишҳои фарҳанги миллӣ, дар доираи арзишҳои суннатӣ таҳия гардидааст, ки метавон бе чуну чаро қонуни мазкурро қонуни миллӣ номид. Баҳри дар амал татбиқ намудани талаботҳои қонун пеш аз ҳама омилҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, мазҳабӣ, фарҳангӣ, ки бе якдигар рушд карда наметавонанд ва ба пешрафти фарҳанг мусоидат менамоянд, муҳим аст.
Фарҳанг ифодагари руҳи миллӣ, расму русум, анъана ва хотираи таърихии ҳар халқу миллат мебошад. Фарҳанг муҳофизаткунандаи муҳит аст. Аз хурдсолӣ моро тариқи оддитарин усулҳо тарбия мекунанд. Дар натиҷа ба қадри имкон ё маҷбуран рафтори хешро мутобиқ ба дигарон месозем. Ноилоҷ ва гоҳо бехабар, нафаҳмида мемонем, ки чи гуна тақлидкор шудаем.
Инчунин, мо рӯ ба бегонапарастӣ меорем ақл, ки нишони одамият, маданият ва фарҳанг аст, «одаму либос хонаю палос» гуфтаанд, тақлидкорӣ менамоем (зоҳирпарастӣ мекунем). Чунки аз хурдсолӣ дар ниҳоди мо тақлидкор реша давондааст. Ҳамин сабаб мегардад, ки бархе аз ҷавонону ҷавондухтарони мо на он қадар иродаи қавӣ доранд, ба воситаи тақлидкорӣ рӯ ба беобрӯию зоҳирпарастӣ меоранд.
Устоди дақиқназар, Мавлонои бузург Ҷалолиддини Балхӣ, ки донандаи беҳтарин расму русум ва анъанаҳои таърихии миллати куҳанбунёди тоҷик мебошад, муқобили ҳама гуна рафтору урфу одати зарарнок пайгирона мубориза бурдааст ва тақлиди ноогоҳонаю кӯр-кӯронаро хеле нишонрас мазаммат кардааст:
«Халқро тақлидашон барбод дод,
Эй дусад лаънат барон тақлид бод ».
Бояд зикр намуд, ки иҷрои талаботи қонун вазифаи ҳар фарди ҷомеа аст. Аз рӯи мушоҳидаҳо ва таҷриба мебинем, ки пеш аз ҳама худшиносию худогоҳии худи масъулон, сарварон, мутасаддиён, тарбиядиҳандагон, таълимдиҳандагон дар сатҳи хеле пасти маданию ахлоқӣ қарор дорад. Ба монанди: «Тавбафармоён чаро худ тавба камтар мекунанд...». То он замоне, ки мафкураи ба ном чунин масъулон дигар нашавад, онҳо худро ба шароити дигаргунсозиҳои ҳаёти иҷтимоию иқтисодӣ қадре ҳам бошад, мутобиқ насозанд, мо наметавонем, на ин ки як қадам ба пеш, ҳатто як ваҷаб ҳам, ҳатто заррае ҳам ба пеш равем ва ана ҳамин бемасъулиятии бархе масъулон ҷомеаро ба умқи ноумедӣ ва нокомӣ мекашад. Дасту дили зертобеъон, муроҷиаткунандагон аз чунин рафтору гуфтор, муомилаҳо сард мегардад. Дар натиҷа майдони бемайлони таассубкорӣ, ифротгароӣ, рӯ овардан ба фарҳанги бегона, даст задан ба ҷинояткорию фассодӣ сар мезанад. Чунки фарҳанги маънавӣ фарогири шуур, донишу маърифат, ахлоқ, тарбия, ҳуқуқ, фалсафа, эстетика, этика, илм, санъат, адабиёт, асотир ва дин мебошад. Он дастовардҳое, ки инсоният дар тӯли фаъолияти дуру дарози таърихи худ ба вуҷуд овардааст, маданият ва фарҳанг меноманд, ки аз рӯи маънию моҳият ҳаммаъно мебошанд. Маданият маънои шаҳрдорӣ, яъне сокини шаҳр ва шаҳрванд буданро ифода менамояд.
Дар ҳаёт татбиқ намудани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» пеш аз ҳама маданияти баланд, рафтор, тафаккур, амали неки одамон дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷамъиятӣ, маданияти меҳнат, сухангӯӣ, муносибатҳои фардӣ мисли обу ҳаво зарур аст. Дар баробари кӯшиш барои ободии Ватан ва ба ҷо овардани эҳтироми падару модар, калонсолон, риояи одобу русуми неки ниёгонамон, тоза нигоҳ доштани забони модарӣ ва иҷрои ҳатмии муқаррароти қонунҳо ба хусус Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон « Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» айни замон вазифаи муқаддаси ҳар як фарди баору номуси Ватан мебошад. Қонуни мазкур аз 5 боб ва 16 модда иборат буда, «... рушди ҷомеа, анъана ва ҷашну маросимҳоро танзим карда, ба ҳифзи арзишҳои асили фарҳанги миллӣ ва эҳтиром ба суннатҳои мардумӣ барои баланд бардоштани сатҳи иҷтимоию иқтисодии ҳаёти шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон равона гардидааст».
Пӯшида нест, ки тоҷикон дар тӯли таърих ба як қатор дастовардҳои моддию маънавӣ, фарҳангофаринӣ, маърифатбунёдӣ дар ҷаҳон шуҳратёр гардидаанд.Манзур аз ин мақола эҳёи расму русуми аҷдодӣ дар доираи фарҳанги миллӣ аст, ки нақши созандаи он дар эҳёи давлатдории навини тоҷикон мебошад.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо аз минбари баланди Созмони Милали Муттаҳид ба ҷомеаи ҷаҳонӣ доир ба оқибатҳои бетарафию беэътиноӣ нисбат ба ҳувият, таъриху фарҳанг ва дигар муқаддасоту арзишҳои миллӣ ҳушдор додааст. Чунки фарҳанг ифодагари руҳи миллӣ, расму оин, анъана ва хотираи таърихии ҳар ҳалқу миллат аст, дар навбати худ муҳофизаткунандаи муҳит низ мебошад.
Омилҳое, ки ба пешрафти фарҳанг мусоидат менамоянд: омилҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, мазҳабӣ ва фарҳангӣ мебошанд, ки бе якдигар рушд карда наметавонанд. Ҳамин тариқ, чуноне таҷриба нишон дод, айни замон зарурати такмил додани ин қонун тақозои замон аст. Танзим падидаи иҷтимоию фарҳанги миллӣ буда, риояи ин қонун дар баланд бардоштани сатҳи зиндагонии мардуми меҳнатқарин ва заҳматпеша иқдоми наку мебошад.
Хулоса, кори аз ҳама мушкил эҷод кардану обод кардан аст. Он паҳлуҳои фаъолияти инсонро унсур меноманд, ки дар муддати дуру дарози таърихӣ тавассути мушоҳида, таҷриба, донишу хирад ва заковати инсон ба вуҷуд меоянд, ҳамчунин фарҳанг ном бурда мешаванд. Бинобар ин, муҳимтарин унсурҳои фарҳанг забон, хату алифбо, асотир, мазҳаб, анъанаҳо, расму оин, санъат ва ғайраҳо мебошанд.
Дар тӯли таърих аз ҷониби истилогарони аҷнабӣ бисёр кӯшишҳои аз байн бурдани забон, адабиёт, фарҳанг, илм, маориф, санъат ва умуман ҳувияту худшиносии миллати тоҷик ба вуқӯъ пайвастааст. Аммо миллати озодандешу ободкори мо ҳамаи мадду ҷазр ва тӯфонҳои харобкори зиндагиро бо неруи созандаи худ паси сар карда, аз имтиҳони пуршиддати таърих шарофатмандона гузашт ва имрӯз бо сарварии Пешвои худ ба як ҷомеаи воқеан миллӣ камар бастааст ва умед аст, ки мо дар ҳама самт ба комёбиҳо муваффақ хоҳем шуд.
Абдуллозода Саёҳат, узви КИМ ҲХДТ, муовини раиси КИ ҲХДТ дар ноҳияи Ёвон
